Đại dịch tiềm tàng từ những khối băng tan
Nghiên cứu mới cho thấy đại dịch tiếp theo có thể không xuất phát từ những loài trung gian truyền bệnh như dơi hay chim, mà từ vật chất trong các sông băng đang tan chảy, theo The Guardian.
Phân tích di truyền của đất và trầm tích hồ từ Hồ Hazen, hồ nước ngọt ở Bắc Cực lớn nhất trên thế giới, cho thấy nguy cơ lây lan virus – nơi virus lần đầu tiên lây nhiễm sang vật chủ mới – có thể cao hơn gần với các sông băng tan chảy.
Các phát hiện chỉ ra rằng khi nhiệt độ toàn cầu tăng lên do biến đổi khí hậu, nhiều khả năng vi rút và vi khuẩn bị nhốt trong sông băng và lớp băng vĩnh cửu có thể tái sinh và lây nhiễm cho động vật hoang dã địa phương, đặc biệt khi phạm vi của chúng cũng dịch chuyển gần các cực hơn.
Cụ thể, vào năm 2016, một đợt bùng phát bệnh than ở miền bắc Siberia đã giết chết một đứa trẻ và lây nhiễm bệnh cho ít nhất 7 người khác được cho là do một đợt nắng nóng làm tan chảy lớp băng vĩnh cửu và phơi nhiễm xác tuần lộc bị nhiễm bệnh. Trước đó, đợt bùng phát cuối cùng trong khu vực là vào năm 1941.
Để hiểu rõ hơn về nguy cơ gây ra bởi vi rút đông lạnh, Tiến sĩ Stéphane Aris-Brosou và các đồng nghiệp của ông tại Đại học Ottawa ở Canada đã thu thập các mẫu đất và trầm tích từ Hồ Hazen, gần với nơi có lượng nước tan chảy nhỏ, vừa và lớn từ các sông băng địa phương chảy vào.
Tiếp theo, họ giải trình tự RNA và DNA trong các mẫu này để xác định các dấu hiệu trùng khớp chặt chẽ với các vi rút đã biết, cũng như các vật chủ tiềm năng là động vật, thực vật hoặc nấm. Cuối cùng, họ chạy một thuật toán đánh giá khả năng những vi rút này lây nhiễm cho các nhóm sinh vật không liên quan.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Proceedings of the Royal Society B cho rằng nguy cơ vi rút lây lan sang vật chủ mới cao hơn ở những vị trí gần nơi có lượng lớn nước băng chảy vào – hiện tượng ngày càng phổ biến hơn khi khí hậu ấm lên.
Nhóm nghiên cứu không định lượng có bao nhiêu loại virus mà họ đã xác định trước đây chưa được biết đến, cũng như không đánh giá liệu những loại virus này có khả năng gây nhiễm trùng hay không – điều mà họ dự định sẽ làm trong những tháng tới.
Tuy nhiên, một nghiên cứu khác gần đây đã gợi ý rằng những loại virus chưa xác định có thể tồn tại trong các khối băng. Ví dụ, năm ngoái, các nhà nghiên cứu tại Đại học Bang Ohio, Mỹ thông báo họ đã tìm thấy vật chất di truyền từ 33 loại virus – 28 trong số đó là mới – trong các mẫu băng lấy từ cao nguyên Tây Tạng ở Trung Quốc. Dựa trên vị trí của chúng, các vi rút được ước tính khoảng 15.000 năm tuổi.
Điều này càng được làm rõ khi vào năm 2014, các nhà khoa học tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia của Pháp ở Aix-Marseille đã tìm cách hồi sinh một loại virus khổng lồ mà họ phân lập được từ lớp băng vĩnh cửu ở Siberia, khiến nó lây nhiễm trở lại lần đầu tiên sau 30.000 năm. Tác giả của nghiên cứu, Jean-Michel Claverie, nói với BBC vào thời điểm đó rằng việc để lộ những lớp băng như vậy có thể là “công thức dẫn đến thảm họa”.
Mặc dù vậy, nhóm của Aris-Brosou cảnh báo rằng việc dự đoán nguy cơ lan tỏa cao không giống như dự đoán các đợt lan truyền hoặc đại dịch thực tế. Mặt khác, biến đổi khí hậu được dự đoán sẽ làm thay đổi phạm vi các loài hiện có, có khả năng khiến các vật chủ mới tiếp xúc với vi rút hoặc vi khuẩn cổ đại.
Nhóm nghiên cứu cũng không rõ liệu tiềm năng chuyển đổi vật chủ được xác định trong Hồ Hazen có phải là duy nhất trong trầm tích hồ hay không.
Arwyn Edwards, Giám đốc Trung tâm Liên ngành về Vi sinh Môi trường tại Đại học Aberystwyth cho biết:“Hai điều rất rõ ràng bây giờ. Thứ nhất, Bắc Cực đang ấm lên nhanh chóng và ảnh hưởng của nó đối với khí hậu là những rủi ro lớn đối với nhân loại. Thứ hai, các dịch bệnh từ nơi khác đang tìm đường xâm nhập vào các cộng đồng và hệ sinh thái dễ bị tổn thương ở Bắc Cực”, theo The Guardian.
Tuệ Ngô (Theo The Guardian)
