Công viên địa chất Lý Sơn – Sa Huỳnh: “Vẽ” cho hoành tráng, nguy cơ mất trắng

Trong khi Quảng Ngãi đang trình hồ sơ để UNESCO công nhận công viên địa chất toàn cầu thì nhiều nơi đã bị xâm hại nghiêm trọng.

Theo kế hoạch, trong tháng 7-2020, tỉnh Quảng Ngãi sẽ đón đoàn chuyên gia của Tổ chức Giáo dục – Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) đến thẩm định Công viên địa chất toàn cầu Lý Sơn – Sa Huỳnh. Tuy nhiên, do diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 nên tỉnh Quảng Ngãi đề nghị lùi thời hạn tiếp đón đoàn chuyên gia.

Các lớp đá trầm tích núi lửa bị vùi lấp

Tại khu danh thắng Ba Làng An (xã Bình Châu, huyện Bình Sơn – vùng lõi Công viên địa chất), đầu tháng 7-2020, chúng tôi chứng kiến hàng chục người ngang nhiên đào bới sườn núi để xây dựng công trình, hàng quán khiến nhiều gốc cây rừng phòng hộ ngã đổ ngổn ngang… Ngoài những nơi đang bị đào bới, toàn khu danh thắng đã có hàng loạt công trình, hàng quán, kè bê -tông, cốt thép được xây dựng, xâm lấn, vùi lấp các lớp đá trầm tích núi lửa.

Ông Nguyễn Văn Thường, một du khách đến Ba Làng An, bức xúc: “Một danh thắng như Ba Làng An phải mất hàng trăm, thậm chí hàng ngàn năm kiến tạo địa chất, địa tầng mới có. Vậy mà nó đang bị đào bới, tàn phá không thương tiếc. Xâm hại, tàn phá diễn ra lâu nay nhưng chẳng hiểu chính quyền địa phương ở đâu?”.

Còn ông N.V.T, một trong nhiều hộ dân xây dựng công trình trái phép, xâm hại danh thắng Ba Làng An, phân trần do đất sạt lở nên phải xây kè để giữ lại. Biết việc xây dựng này không được phép nhưng nếu không xây thì mùa mưa sẽ lở đất.

Trước tình trạng xâm lấn danh thắng Ba Làng An, ông Nguyễn Văn Tuấn – Phó Chủ tịch UBND xã Bình Châu, huyện Bình Sơn – cho biết UBND huyện Bình Sơn đã kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính nhưng các hộ dân vẫn tiếp tục vi phạm. “Địa phương mong các cấp, các ngành phối hợp chặt chẽ sớm kiểm tra, rà soát lại quy định của pháp luật để chấn chỉnh tình trạng này và khôi phục lại nguyên trạng ban đầu” – ông Tuấn nói.

Còn tại Lý Sơn – “trái tim” công viên địa chất – bãi san hô hóa thạch được xem như báu vật ở thôn Đông, xã An Hải đang bị tàn phá, xâm hại nặng nề bởi dự án khu neo đậu tàu thuyền An Hải. Khi làm dự án, đơn vị thi công cho nổ mìn phá đá, làm nhiều hóa thạch san hô và rạn san hô ven bờ bị hư hỏng nặng, các hóa thạch san hô bị vứt bỏ lăn lóc khắp nơi.

Nguy cơ không được công nhận

Ông Nguyễn Minh Trí, Giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi, Phó trưởng Ban Thường trực Ban Quản lý Công viên địa chất Lý Sơn – Sa Huỳnh, cho rằng đơn vị tăng cường công tác kiểm tra, xử lý, đề xuất xử phạt các trường hợp xâm hại di sản nhưng đây cũng chỉ là biện pháp tình thế.

“Chúng tôi đã tham mưu với tỉnh xây dựng chính sách phát triển du lịch cộng đồng. Tức là chúng ta cần phải hỗ trợ cho người dân, cộng đồng trực tiếp làm du lịch. Nhưng làm du lịch bằng cách bảo vệ những di sản để thu lợi chứ không phải xây dựng nhà cửa, khách sạn, nhà hàng bên trong lõi của di sản. Làm như vậy thì chỉ có hủy hoại chứ không thể phát huy những giá trị của di sản” – ông Trí nhấn mạnh.

Cũng theo ông Trí, tỉnh Quảng Ngãi mới trình hồ sơ lên UNESCO để chờ công nhận Công viên địa chất Lý Sơn – Sa Huỳnh. Dự kiến lúc đầu, đến tháng 7-2020 sẽ tiếp đón đoàn của UNESCO nhưng do ảnh hưởng dịch Covid-19 nên Quảng Ngãi đã có văn bản xin tạm hoãn, hiện vẫn chưa có kế hoạch cụ thể.

PGS-TS Trần Tân Văn, Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản (Bộ Tài nguyên và Môi trường), nhận định một trong những tiêu chí để UNESCO công nhận công viên địa chất toàn cầu là bảo vệ các di sản đi đôi với mô hình phát triển kinh tế – xã hội bền vững, khuyến khích các hoạt động thân thiện với cộng đồng, môi trường. Khi các di sản không được bảo tồn, không được gìn giữ; việc xây dựng cơ sở hạ tầng, các hoạt động kinh tế không tuân thủ quy định bảo vệ di tích, di sản…, nguy cơ sẽ không được công nhận công viên địa chất toàn cầu cũng rất cao.

Cũng theo PGS-TS Trần Tân Văn, việc xác lập phạm vi, quy mô, diện tích công viên địa chất là để đáp ứng tiêu chí của UNESCO nhưng cũng phải gắn với nhiệm vụ nặng nề bảo vệ các di sản trong phạm vi đó. Nếu lập phạm vi, quy mô cho lớn nhưng không gắn với công tác bảo vệ di sản, để tình trạng xâm hại nhiều nơi, rồi các hoạt động kinh tế ảnh hưởng cảnh quan, môi trường… thì việc xác lập phạm vi lớn cũng vô nghĩa.

Đã chi 19 tỉ đồng làm hồ sơ

Theo báo cáo của UBND tỉnh Quảng Ngãi, tổng kinh phí tỉnh này duyệt chi cho phần nhiệm vụ xây dựng hồ sơ trình UNESCO công nhận công viên địa chất toàn cầu là 66,8 tỉ đồng. Tính đến hết năm 2019, tổng kinh phí đã thực hiện 19 tỉ đồng, dự kiến đến cuối năm 2020 sẽ được chi thêm gần 7 tỉ đồng.

TỬ TRỰC/NLD