Chiến sự Nga – Ukraine khiến chuỗi cung ứng toàn cầu gián đoạn nghiêm trọng
Tình hình xung đột quân sự giữa Nga và Ukraine hiện nay đã cắt đứt nhiều tuyến đường vận chuyển quan trọng, buộc các công ty vận tải phải tạm ngừng cung cấp dịch vụ, còn giá cước hàng không đang tăng vọt gây gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tắc nghẽn, ứ hàng và đội chi phí
Trả lời phỏng vấn của đài CNBC, người đứng đầu bộ phận dịch vụ của nền tảng phần mềm cung ứng Keelvar (Ireland) Dylan Alperin cho biết tuyến đường hàng hải ra vào biển Azov, một trong số ít các điểm tiếp cận thương mại đường biển ở Ukraine, hiện ở trong tình thế không thể tiếp cận được do lực lượng quân sự Ukraine và Nga đã chặn cửa vào. Điều này đã dẫn tới một lượng lớn tàu thuyền đáng kể đang phải chờ để đi qua eo biển Kerch. “70% hàng hóa xuất khẩu của Ukraine được vận chuyển bằng tàu. Tình trạng tắc nghẽn đang tồi tệ đi từng giờ” – ông Alperin chia sẻ.
Giám đốc nền tảng công nghệ cho thuê container ContainerxChange (Đức) Christian Roeloffs cũng chia sẻ rằng những khu vực xung quanh Biển Đen và biển Azov hiện nay rất nguy hiểm hoặc không thể đi qua.
Đã có các báo cáo về tấn công tên lửa nhắm vào tàu thương mại đi ngang qua cùng các vụ bắt giữ thủy thủ đoàn. Những tàu gặp nạn là các tàu chở dầu, tàu container và tàu chở hàng từ Nhật, Thổ Nhĩ Kỳ, Moldova và Estonia. Những hàng hóa được vận chuyển bao gồm dầu diesel, đất hiếm và ngũ cốc.
Nhiều công ty trong ngành cung ứng đã tạm ngưng cung cấp dịch vụ giao hàng đến và đi từ Nga cũng như Ukraine. Một số công ty khác cho biết thêm là việc vận chuyển hàng hóa đang bị bế tắc do các cảng biển ở TP Odessa và TP Mariupol của Ukraine đang đóng cửa vì bị pháo kích làm cho hư hại. Các hoạt động vận chuyển bằng container hiện đã bị đình trệ với rất nhiều hàng hóa bị kẹt tại các cảng này.
Tình hình vận chuyển bằng đường hàng không cũng gặp nhiều khó khăn tương tự. Không phận Ukraine đang đóng cửa với các chuyến bay dân sự cũng như việc các hãng hàng không tránh bay qua không phận Nga khiến giá cước vận chuyển hàng không đang tăng đột biến, làm giảm đáng kể lượng hàng hóa di chuyển qua loại hình vận tải này.
“Chúng ta đang đối mặt với tình trạng ứ đọng hàng hóa chưa từng có. Giá đã tăng lên mức kỷ lục và có thể tăng cao hơn nữa. Đơn cử, giá cước vận chuyển từ Trung Quốc đến châu Âu đã tăng hơn 80% vào cuối tháng 2, lên 11,36 USD/kg. Một số hãng vận tải còn áp dụng phụ phí rủi ro chiến tranh” – ông Judah Levine, trưởng bộ phận nghiên cứu của Công ty vận chuyển Freightos Group (Hong Kong), cho hay.
Rủi ro chất chồng cho các ngành sản xuất
Đáng lo ngại hơn, việc chuyến bay đã bị hủy bỏ hoặc phải đổi tuyến bay còn có thể gây ra hiệu ứng dây chuyền và làm gián đoạn cung ứng ở các lĩnh vực khác, theo chuyên gia kinh tế Jennifer McKeown thuộc Công ty nghiên cứu thị trường Capital Economics (Anh).
Các nguyên liệu, nhiên liệu đầu vào nếu không được cung cấp kịp thời như hợp chất platinum, nhôm, dầu hướng dương, dầu thô và thép sẽ khiến các nhà máy ở châu Âu, Nga và Ukraine có nguy cơ phải đóng cửa. Căng thẳng leo thang còn làm cho giá năng lượng tăng vọt, đẩy chi phí vận chuyển lên cao hơn cả mức hiện tại.
Bên cạnh đó, Ukraine lâu nay là bên cung cấp khoảng 50% khí neon và 40% khí krypton cho thế giới, đây là hai sản phẩm phụ không thể thiếu trong việc sản xuất chip điện tử. Tình hình cung ứng gián đoạn do chiến sự hiện nay đang khiến mặt hàng này không thể tới tay các nhà sản xuất, khiến họ đang rất chật vật xử lý tình trạng thiếu linh kiện, giao hàng muộn và chi phí nguyên liệu, vật liệu tăng cao. Điều này kéo theo các công ty phụ thuộc vào chip, chẳng hạn như các nhà sản xuất ô tô, cũng phải đối mặt với tình trạng chậm trễ trong sản xuất.
Theo một số công ty ở Nhật và Hàn Quốc, họ có thể khai thác nguồn dự trữ nhưng việc đổ xô tìm kiếm các nhà cung cấp ngoài khu vực Đông Âu đang gây ra tình trạng thiếu hụt và tăng giá, không chỉ riêng khí neon, krypton mà cả các loại khí công nghiệp khác như xenon, theo tờ The Nikkei. Việc tìm kiếm nguồn cung cấp khí neon khác ngoài Ukraine hiện gặp nhiều khó khăn, do khí phải được tinh chế đến độ tinh khiết 99,99%, một quy trình phức tạp mà chỉ một số công ty trên thế giới có thể làm được, bao gồm các công ty có trụ sở tại TP Odessa.•
Số lượng ngày càng tăng các hãng vận tải ngừng dịch vụ ở Nga đang chiếm khoảng 62% tổng năng lực vận tải đường biển quốc tế, theo chuyên trang FreightWaves.
Báo động thiếu hụt nhân lực vận tải biển từ Nga, Ukraine
Tổ chức Phòng Vận tải biển quốc tế (ICS) mới đây cảnh báo tình trạng gián đoạn chuỗi cung ứng có thể trở nên tồi tệ hơn bởi sự thiếu hụt đội ngũ vận chuyển đến từ Nga – Ukraine do ảnh hưởng từ tình hình chiến sự.
Theo ICS, các thuyền viên Ukraine và Nga chiếm 14,5% lực lượng lao động vận tải biển toàn cầu. Những lo ngại về sự an toàn của thủy thủ đoàn và việc tăng phí bảo hiểm để đưa tàu đến Ukraine hoặc Nga cũng đã không khuyến khích các chủ tàu nhận các chuyến hàng đến hai nước này.
Thêm vào đó, việc thanh toán lương cho thuyền viên cũng cần được duy trì thông qua hệ thống ngân hàng quốc tế. Tuy nhiên, Mỹ, Canada và các đồng minh châu Âu đã đồng loạt ngắt kết nối các ngân hàng lớn của Nga khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT, vốn là hệ thống kết nối hơn 11.000 ngân hàng và tổ chức tài chính tại hơn 200 quốc gia, vùng lãnh thổ.
Nga có thể vỡ nợ, song không gây ra khủng hoảng tài chính toàn cầu
Các lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây đã tác động “nghiêm trọng” tới nền kinh tế Nga, có thể gây ra một cuộc suy thoái mạnh trong năm nay.
Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), bà Kristalina Georgieva hôm qua (13/3) cho biết, Nga có thể vỡ nợ sau các lệnh trừng phạt “chưa từng có” nhằm vào nước này liên quan đến hoạt động quân sự tại Ukraine. Tuy nhiên, điều này cũng sẽ không gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Bà Georgieva nhận định, các lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây đã tác động “nghiêm trọng” tới nền kinh tế Nga, có thể gây ra một cuộc suy thoái mạnh trong năm nay. Việc Nga bị hạn chế tiếp cận các nguồn dự trữ và thanh toán các khoản nợ, đồng nghĩa với việc khả năng Nga vỡ nỡ không còn được coi là điều “không thể xảy ra”.
Bà Georgieva cũng cho rằng, xung đột và các lệnh trừng phạt cũng có tác động đáng kể đối với các quốc gia láng giềng phụ thuộc vào nguồn năng lượng của Nga, cũng như phải ứng phó với làn sóng tị nạn.
Tuần trước, IMF đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng toàn cầu xuống 4,4% trong năm 2022 do tác động của cuộc chiến tại Ukraine, nhưng nhấn mạnh rằng xu hướng tăng trưởng chung vẫn tích cực.
Tùng Anh
