‘Chiến lược Trung Quốc’ của ông Trump đang thất bại

Chiến lược Trung Quốc của Tổng thống Donald Trump đang thất bại. Cách tiếp cận cứng rắn hơn của ông không buộc được Bắc Kinh nhượng bộ mà lại khiến kinh tế Mỹ tổn thương.

Đó là bình luận của giáo sư Jason Furman thuộc trường Harvard Kennedy, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Nhà Trắng từ năm 2013 đến 2017, trong một bài viết trên tạp chí Phố Wall ngày 19/8.

Theo giáo sư  Furman, Trung Quốc ngày nay đang hội nhập nhiều hơn với phần còn lại của thế giới, trong khi Mỹ lại cô lập hơn. Ông cho rằng, để đấu một cuộc chiến tranh thương mại với Trung Quốc, Mỹ phải thay đổi cách tiếp cận, tranh thủ các đồng minh cùng các thể chế quốc tế để thúc đẩy các yêu cầu trọng tâm hơn.

Giáo sư Furman chỉ ra rằng, thuế quan đánh vào hàng hóa Trung Quốc đã gây thiệt hại rõ ràng cho nền kinh tế Mỹ về ngắn hạn. Trong quý 2 năm nay, chúng đã góp phần làm suy giảm đầu tư kinh doanh cố định, và nhiều khả năng sẽ xén đi nửa điểm phần trăm của mức tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội năm 2019.

Đây không nhất thiết là một bản cáo trạng chính sách của ông Trump. Khi người lao động đình công, họ làm như vậy dù biết mình sẽ mất lương về ngắn hạn, vì hy vọng sẽ thu lại những gì đã mất nhờ được tăng lương dài hạn hơn.

Tuy nhiên, thị trường chứng khoán thể hiện rõ rằng các nhà đầu tư không trông mong Trung Quốc sẽ nhượng bộ để có thể bù đắp cho những thiệt hại ngắn hạn như thế. Suy giảm sau khi Tổng thống thông báo đợt áp thuế mới ngày 1/8 cho thấy ở giá trị hiện tại thì chiến lược là vô hiệu.

Tăng trưởng của Trung Quốc cũng chậm dần, nhưng phần lớn thực tế này khó có thể ghi nhận là do các hành động thương mại của Mỹ. Thay vào đó, nó chủ yếu phản ánh những hạn chế trong ý định của Bắc Kinh muốn thúc đẩy tăng trường thông qua đầu tư ngắn hạn và các doanh nghiệp nhà nước, kể cả khi tăng trưởng năng suất chậm lại.

Các diễn biến thị trường cũng góp phần làm giảm một số tác động có thể từ thuế quan, rút bớt đòn bẩy của Mỹ trong thương chiến. Đồng Nhân dân tệ yếu đi, bù đắp cho thuế khi khiến hàng xuất khẩu Trung Quốc rẻ hơn. Đây là kết quả không thể tránh khỏi từ chính sách đồng đôla mạnh của Tổng thống Trump, vốn là do thâm hụt ngân sách lớn hơn làm tăng nhu cầu nước ngoài đối với đồng đôla Mỹ, và do thuế đánh vào Trung Quốc làm giảm nhu cầu của Mỹ đối với đồng Nhân dân tệ.

Trước vòng áp thuế mới nhất, Trung Quốc đã giúp mang lại cho ông Trump đồng đôla yếu như mong đợi bằng cách can thiệp vào thị trường tiền tệ để duy trì sức mạnh cho Nhân dân tệ. Tuy nhiên, khi Bắc Kinh để cho thị trường dễ thở hơn thì chính quyền Trump lại dán nhãn “thao túng tiền tệ” cho Trung Quốc.

Vào tháng 1/2018, Trung Quốc áp mức thuế quan trung bình 8% đối với hàng nhập khẩu từ Mỹ và phần còn lại của thế giới. Để đáp trả hành động của Washington, Bắc Kinh tăng thuế quan trung bình đối với hàng hóa Mỹ lên 20,7% vào tháng 6 vừa qua, trong khi giảm xuống 6,7% với hàng hóa từ phần còn lại của thế giới, theo Chad Bown tại Viện Kinh tế quốc tế Peterson.

Trung Quốc giảm nhập khẩu từ Mỹ nhưng lại tăng nhập khẩu từ nơi khác. Xuất khẩu của nước này ra phần còn lại của thế giới cũng tăng lên. Như vậy, Trung Quốc không cần vội đưa ra các nhượng bộ mà ông Trump đòi hỏi, mà thậm chí còn chưa rõ những nhượng bộ nào sẽ khiến Mỹ giải quyết.

Một loạt yêu sách mà chính quyền Trump đưa ra tựa như “danh sách mua sắm”, đòi Trung Quốc mua thêm các sản phẩm của Mỹ như đậu tương và máy bay Boeing. Một loạt yêu sách khác là Trung Quốc phải thay đổi mô hình kinh tế, bớt dựa vào các doanh nghiệp nhà nước, mở cửa hơn nữa cho đầu tư trực tiếp nước ngoài, và tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ.

Chuỗi yêu sách thứ 3, xét về phương diện đe dọa an ninh quốc gia từ những công ty như Huawei, được đưa vào và ra khỏi các cuộc đàm phán khi chính quyền tìm cách ngăn cấm công nghệ Trung Quốc.

Giáo sư Furman cho rằng, chính quyền Trump cần phải thay đổi triệt để chiến lược của mình.

Bước đầu tiên nên là hợp tác thay vì quay lưng lại các đồng minh. Điều đó có nghĩa là tạm gác các cuộc thương chiến như ông Trump đe dọa nhằm vào các đối tác thân cận. Mỹ cũng nên thắt chặt quan hệ với đối tác, sử dụng các tổ chức đa phương và các quy định quốc tế, kiện Trung Quốc lên Tổ chức thương mại Thế giới (WTO), nơi các chính quyền trước của Mỹ đã làm với tỷ lệ thành công cao.

Một bước tích cực nữa là từ bỏ “danh sách mua sắm”. Yêu cầu Trung Quốc mua máy bay Boeing không phải là cách lôi kéo châu Âu về phía mình trong cuộc thương chiến hiện tại. Những yêu cầu như vậy thậm chí càng thúc đẩy mô hình kinh tế thống kê của Trung Quốc trong khi giúp ích rất ít cho nền kinh tế Mỹ về trung và dài hạn.

Sự thay đổi cuối cùng sẽ là áp dụng một giao thức nhất quán để đối phó với các mối đe dọa an ninh quốc gia của Bắc Kinh. Nếu gián điệp được nhà nước chỉ đạo thông qua thiết bị viễn thông là nguy cơ thực sự thì Mỹ nên giải quyết vấn đề này và không phát tín hiệu sẵn sàng đổi an ninh lấy việc mua thêm hàng hóa Mỹ. Quan điểm cho rằng an ninh quốc gia là một đòn mặc cả thương mại khác cho thấy chính quyền Trump đang đàm phán với ý đồ xấu, một lần nữa càng khó giành được sự ủng hộ của đồng minh.

Cả ba thay đổi này sẽ cho phép Mỹ tập trung đấu với Trung Quốc về sự chuyển giao công nghệ cưỡng bức, về luật sở hữu trí tuệ lỏng lẻo, về đối xử thiên kiến với các công ty nước ngoài, ưu đãi các công ty trong nước thông qua các doanh nghiệp nhà nước, cùng nhiều hành xử khác mà Mỹ đang phơi bày.

Một cách tiếp cận như vậy mới có thể giành được sự ủng hộ của những người cải cách ở bên trong Trung Quốc, vì họ hiểu rằng hầu hết những hành xử mà Mỹ muốn chấm dứt hiện nay cũng chính là rào cản đối với khả năng của Trung Quốc chuyển sang một giai đoạn mới của tăng trưởng nhờ sáng tạo.

Nhưng sự tiếp cận ấy liệu có thuyết phục được ông Trump?

Ngọc Hoàng