Bộ TNMT, Xây dựng và Nông nghiệp lý giải nguyên nhân sạt lở đất, lũ quét làm thiệt hại nặng nề

Để đủ điều kiện cảnh báo về sạt lở đất, lũ quét, cần bản đồ tỷ lệ 1/500 nhưng hiện nay mới chỉ có bản đồ tỷ lệ 1/20.000. Trong khi các hoạt động tạo ra mất chân, mất ổn định sườn dốc là nguyên nhân kích hoạt để thiên tai có thể xảy ra.

Đó là thông tin được các bộ ngành liên quan cung cấp tại cuộc họp báo thường kỳ của Chính phủ chiều tối 30-10.

Những điểm sạt lở đất như Đoàn Kinh tế quốc phòng 337 không có trong cảnh báo, nên cần phải ứng dụng khoa học công nghệ nhiều hơn để cảnh báo. Ta có bản đồ sạt lở, nhưng đang là 1/20.000, trong khi để tối thiểu triển khai phải là 1/10.000 và xây dựng nhiệm vụ cụ thể là 1/500, nên chưa thể thực hiện ngay được. Cần thiết sắp tới cần có chỉ đạo và đầu tư cho công tác này. Tác động con người với thiên tai là có, gồm cả xấu và tốt. Ta phải thuận thiên, nhưng thích nghi có kiểm soát và giải pháp công trình để thực hiện.

Ông Nguyễn Hoàng Hiệp – thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn

Tại cuộc họp báo, đại diện Bộ Tài nguyên môi trường, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ Xây dựng đã cùng trả lời các câu hỏi của báo Tuổi Trẻ về việc “Có bản đồ cảnh báo điểm sạt lở hay không?” và “Việc rà soát, đánh giá tác động môi trường với các dự án thủy điện nhỏ được thực hiện ra sao? Việc công khai báo cáo tác động môi trường với các dự án thủy điện như thế nào?”

Ông Lê Công Thành – thứ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường – cho rằng đợt thiên tai lần này khốc liệt hơn năm 1999 lịch sử đã xảy ra ở miền Trung. Bão số 9 là cơn bão mạnh nhất 20 năm, mưa lớn kéo dài vượt lượng mưa lịch sử.

Với tác động của con người cùng thiên tai, ông Thành cho rằng miền Trung là khu vực đồi núi cao, địa chất có nhiều đất đá cổ nứt nẻ, có nhiều đất sét, hết sức bất lợi, nên mưa lớn và mưa lâu ngày chứa trong lớp phong hoá này trở nên nhão và có lực trượt kéo xuống phía dưới.

“Ngoài ra do hoạt động dân sinh, ta phải mở đường san phẳng để làm khu nhà ở, trường học, nhà máy thuỷ điện… là những hoạt động tạo ra mất chân, mất ổn định sườn dốc, là nguyên nhân kích hoạt để tai họa có thể xảy ra” – ông Thành giải thích – “Tuy nhiên, mất rừng có phải nguyên nhân không, cần đánh giá rõ từng trường hợp cụ thể”.

Đánh giá tác động môi trường với các dự án thuỷ điện nhỏ, ông Thành cho hay Bộ Tài nguyên môi trường luôn đánh giá yếu tố tác động đặc thù như rừng, thảm thực vật, đa dạng sinh học, dòng chảy tối thiểu mà thuỷ điện phải trả lại.

Luật Lâm nghiệp quy định chặt chẽ cho việc chuyển đổi đất rừng, nên việc đảm bảo trồng lại rừng và phát triển rừng, một số nhà máy đã nâng cao nhận thức, vừa giữ rừng sinh thuỷ cho khu vực nhà máy, đảm bảo tránh sạt lở đất.

Theo ông Thành, Bộ Tài nguyên và môi trường và Bộ Công Thương tham mưu Chính phủ loại bỏ 472 thuỷ điện nhỏ ra khỏi quy hoạch, tuy nhiên với 213 điểm tiềm năng xây dựng cần xem xét hết sức chặt chẽ đảm bảo phát triển môi trường bền vững.

Tuy nhiên, đối với câu hỏi về việc minh bạch tác động môi trường với các dự án thuỷ điện, ông Thành không cung cấp thông tin.

Ông Nguyễn Hoàng Hiệp – thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn – cho hay, tình hình thiên tai này đã được cảnh báo rất sớm, từ tháng 1-2020 đã cảnh báo có khoảng 5-6 cơn bão miền Trung với các cơn bão lớn, cảnh báo trước 15 ngày với trận lụt lịch sử ở Quảng Bình, Quảng Trị, nhưng tại sao vẫn xảy ra như vậy, người dân không kịp chạy lũ?

“Người dân cũng đã biết thông tin, có 56,1 triệu lượt tin nhắn gửi tới, nhưng một số nơi diện ngập rộng, ngập sâu, có nơi như Lệ Thuỷ lên tới 6,3 mét, bà con không biết trốn tránh lũ thế nào!” – ông Hiệp lý giải.

Ông Hiệp đánh giá: “Ứng phó cũng rất chủ động như quân đội, công an cơ bản là không ngủ, song trang thiết bị cần phải trang bị thêm, phù hợp với mưa lũ. Ta đã đầu tư nhiều nhưng hạ tầng của ta, sức chịu đựng còn mức độ. Ví dụ đê biển trong thiết kế chịu đựng sóng gió cấp 10, nên vượt cấp kinh phí lên gấp đôi”.

Cũng liên quan đến bản đồ sạt lở để cảnh báo lũ quét và sạt lở đất, thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng chia sẻ thông tin: “Với lũ ống, lũ quét, sạt lở đất không có giải pháp công trình nào. Giải pháp phòng chống là với xây dựng mới lựa chọn địa điểm tránh sạt lở đất.

Ta đã có bản đồ nhưng tỉ lệ không cao, 1/20.000, vấn đề phải đưa tỉ lệ 1/500 sẽ có giải pháp cụ thể, thì khi đó xây mới ta mới quản lý được”.

“Với công trình nhà đang tồn tại, sẽ rà soát di dời lựa chọn địa điểm khác; có hướng dẫn cụ thể để người dân và hộ dân nhận biết, cảnh báo, nhận biết chỉ dẫn đơn giản ở bán kính 500m để có di dời trong thời gian ngắn, tránh trú. Hiện Bộ Xây dựng phối hợp các bộ đang tiến hành thực hiện” – ông Hùng cho hay.

N.AN – T. HÀ/TT