Bỏ hình thức kỷ luật giáng chức, hạ bậc lương với công chức, cán bộ
Sáng 24/6, Quốc hội chính thức thông qua Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) với một số điểm đáng chú ý, trong đó lược bỏ hai hình thức kỷ luật giáng chức và hạ bậc lương, đồng thời tiếp tục khẳng định cán bộ, công chức không được quyền đình công.
Theo báo cáo giải trình của Chính phủ, việc bỏ hình thức giáng chức nhằm bảo đảm sự đồng bộ giữa các quy định xử lý kỷ luật trong hệ thống hành chính và trong Đảng, cụ thể là giữa các hình thức xử lý với công chức lãnh đạo, quản lý.
Đối với hình thức hạ bậc lương, dự thảo luật cũng không tiếp tục quy định đây là hình thức kỷ luật độc lập. Thay vào đó, công chức nếu bị đánh giá ở mức “không hoàn thành nhiệm vụ” có thể được bố trí vào vị trí có thứ bậc thấp hơn, đồng nghĩa với việc chuyển sang ngạch, bậc lương thấp hơn — điều này mang tính linh hoạt và phù hợp hơn với thực tiễn nhân sự.
Bên cạnh đó, việc rút gọn các hình thức kỷ luật giúp đồng bộ với 3 hình thức xử lý đảng viên không giữ chức vụ: khiển trách, cảnh cáo và khai trừ khỏi Đảng, tương ứng với khiển trách, cảnh cáo và buộc thôi việc trong luật.
Cấm cán bộ, công chức đình công – giữ ổn định hoạt động công quyền. Luật sửa đổi tiếp tục khẳng định cán bộ, công chức không được tham gia đình công – quy định từng gây nhiều ý kiến tranh luận vì liên quan đến quyền con người.
Tuy nhiên, Chính phủ lý giải rõ: cán bộ, công chức là người đại diện cho quyền lực nhà nước, thực thi nhiệm vụ quản lý, phục vụ người dân và bảo đảm hoạt động ổn định của bộ máy hành chính. Việc cho phép đình công có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh, trật tự và lợi ích công cộng.
Quy định này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế, nơi nhiều quốc gia cấm công chức – đặc biệt là trong các lĩnh vực trọng yếu như an ninh, y tế, giáo dục – thực hiện quyền đình công để đảm bảo tính liên tục của dịch vụ công.
Về nghỉ phép và thanh toán ngày nghỉ chưa sử dụng. Luật tiếp tục bảo lưu quy định cán bộ, công chức được thanh toán tiền lương cho những ngày nghỉ phép hằng năm chưa sử dụng, trong trường hợp không thể bố trí nghỉ do yêu cầu công việc. Đây là một quyền lợi rõ ràng, nhằm đảm bảo cân bằng giữa nghĩa vụ và quyền lợi của người lao động trong khu vực công.
Chính phủ cũng nhấn mạnh, việc xác định số ngày nghỉ cần bám sát theo Bộ luật Lao động để tạo sự hài hòa giữa khu vực công và tư, đảm bảo mặt bằng chính sách chung trong toàn xã hội.
Việc lược bỏ các hình thức kỷ luật như giáng chức và hạ bậc lương không đơn thuần là rút gọn cơ học, mà cho thấy xu hướng cải cách hành chính theo hướng minh bạch, đơn giản và đồng bộ giữa các quy định của Đảng và pháp luật nhà nước. Những hình thức kỷ luật cũ như giáng chức hay hạ lương vốn từng bị đánh giá là thiếu hiệu lực răn đe hoặc dễ bị áp dụng tùy tiện.
Tuy nhiên, việc không còn hình thức giáng chức cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về quy trình đánh giá năng lực và trách nhiệm cán bộ, đặc biệt là trong việc bố trí lại công tác hoặc cho thôi giữ chức vụ một cách phù hợp, khách quan.
Quy định cấm cán bộ, công chức đình công là cần thiết trong bối cảnh Việt Nam đang theo đuổi mục tiêu xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, hiệu quả. Tuy nhiên, để không tạo ra cảm giác bị “tước quyền”, Nhà nước cần bổ sung các cơ chế phản ánh, đối thoại nội bộ, để công chức có thể bày tỏ nguyện vọng hoặc bất đồng chính đáng mà không làm gián đoạn hoạt động công quyền.
Tóm lại, luật sửa đổi đã thể hiện một bước điều chỉnh cần thiết, hướng đến tinh gọn, hiệu quả, nhưng vẫn giữ nguyên tính nghiêm minh và ổn định của bộ máy công vụ — yếu tố then chốt trong quản trị nhà nước hiện đại.
Thảo Nguyên
