Bỏ án tử hình với tội tham ô, nhận hối lộ: Bước tiến trong cải cách pháp luật, không phải là sự dễ dãi

Với 374/475 đại biểu Quốc hội tán thành, sáng 25/6, Quốc hội đã thông qua Bộ luật Hình sự sửa đổi, chính thức bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh, trong đó có các tội tham ô tài sản và nhận hối lộ. Đây là một quyết định mang tính bước ngoặt trong quá trình cải cách tư pháp, đồng thời phản ánh tư duy pháp trị hiện đại, nhân văn và hội nhập quốc tế sâu rộng của Việt Nam.

Không dung túng cho tham nhũng, nhưng ưu tiên thu hồi tài sản

Điểm đặc biệt trong sửa đổi lần này là các đối tượng bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội tham ô, nhận hối lộ chỉ được miễn án tử nếu đáp ứng điều kiện rất nghiêm ngặt: phải chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư số tài sản chiếm đoạt và tích cực hợp tác với cơ quan điều tra.

Quy định này không phải là sự nương tay, mà là cách tiếp cận mới trong xử lý các vụ án kinh tế – tham nhũng, hướng đến mục tiêu kép: vừa trừng trị nghiêm minh, vừa thu hồi tối đa tài sản cho Nhà nước. Thay vì dồn vào ngõ cụt “án tử” khiến đối tượng ngoan cố, thì nay cơ chế giảm nhẹ có điều kiện sẽ tạo động lực buộc họ phải khai báo, khắc phục hậu quả.

Phù hợp xu hướng quốc tế, giữ nguyên tính răn đe

Việc giảm số lượng tội danh áp dụng tử hình là xu hướng chung mà nhiều quốc gia trên thế giới đã thực hiện. Trong bối cảnh Việt Nam tăng cường hội nhập quốc tế, nhất là tham gia các cơ chế bảo vệ nhân quyền toàn cầu, việc sửa đổi luật nhằm tiệm cận chuẩn mực quốc tế là điều tất yếu.

Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với sự nhẹ tay. Những tội danh nghiêm trọng vẫn bị xử lý bằng án tù chung thân, mức phạt cao nhất trong chế tài không tử hình. Với tội tham nhũng, các quy định tăng cường kiểm soát tài sản, truy nguồn gốc tài chính, kê khai minh bạch và xử lý cả hành vi bao che, tiếp tay cũng đang được hoàn thiện đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện hành.

Gỡ nút thắt trong thu hồi tài sản tham nhũng 

Một thực tế suốt nhiều năm qua là: tỷ lệ thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng ở Việt Nam còn thấp, nhiều tài sản bị tẩu tán, giấu giếm hoặc tiêu hủy. Trong khi đó, hình phạt tử hình không còn phát huy tác dụng răn đe khi bị cáo chọn cách im lặng hoặc cắt đứt mọi hợp tác điều tra.

Việc cho phép giảm án trong trường hợp người phạm tội chủ động hợp tác, khắc phục hậu quả chính là đòn bẩy để thúc đẩy tiến trình điều tra, truy vết dòng tiền và khôi phục giá trị cho Nhà nước. Đó không chỉ là bài toán pháp lý, mà còn là chiến lược trong phòng, chống tham nhũng hiệu quả.

Không có “khoan hồng” nếu không hoàn lương

Điểm quan trọng cần nhấn mạnh: chỉ những trường hợp thật sự khắc phục hậu quả và hợp tác tốt mới được áp dụng hình phạt nhẹ hơn. Còn lại, pháp luật vẫn giữ nguyên bản lĩnh, kiên quyết xử lý đến cùng với những trường hợp ngoan cố, lẩn tránh trách nhiệm.

Thay vì tử hình, những người bị kết án có thể bị tù chung thân không ân xá, không giảm án – đồng nghĩa với việc họ phải sống phần đời còn lại trong lao lý, mang bản án xã hội nặng nề hơn cả cái chết. Đây chính là mức án đủ sức răn đe mà vẫn giữ được giá trị nhân đạo trong tư pháp hình sự.

Bỏ án tử hình với tội tham ô và nhận hối lộ không phải là sự nhân nhượng với cái xấu, mà là một bước tiến thể hiện bản lĩnh của Nhà nước pháp quyền Việt Nam: cứng rắn nhưng công bằng, thượng tôn pháp luật nhưng tôn trọng giá trị con người. Đó là cách để pháp luật không chỉ trừng trị, mà còn tạo cơ hội cải tạo và phục hồi tài sản – nhằm bảo vệ lợi ích chung của toàn xã hội.

Ngọc Lâm