Biến chủng Omicron có thể đột biến từ người bị suy giảm miễn dịch
Trong lúc biến chủng Omicron đang gây nhiều lo ngại trên toàn cầu, giám đốc Viện Y tế Quốc gia Mỹ Collins cho rằng Omicron xuất hiện trong cơ thể người suy giảm miễn dịch nhiễm nCoV và một loại virus khác.
“Omicron là biến chủng có số đột biến lớn nhất từ trước đến nay, với ít nhất 50 đột biến so với chủng virus gốc ở Vũ Hán”, Giám đốc Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) Francis Collins nói hôm 5/12. “Giả thuyết hợp lý là nó dường như trỗi dậy từ một người bị suy giảm miễn dịch”.
Theo Collins, do người suy giảm miễn dịch không thể đánh bại hoàn toàn được virus, nó sẽ tồn tại trong cơ thể họ suốt nhiều tháng và đây là “cơ hội hoàn hảo” cho nCoV tăng đột biến, khi người đó bị nhiễm đồng thời nCoV và một loại virus khác.
“Gần như chắc chắn đây sẽ không phải biến chủng cuối cùng gây nhiều chú ý và lo ngại”, Giám đốc NIH cảnh báo. “Nếu chúng ta không được bảo vệ miễn dịch đầy đủ trên toàn cầu, chúng ta sẽ tiếp tục ghi nhận biến chủng và chúng ta sẽ phải sử dụng một vài chữ cái khác trong bảng chữ cái Hy Lạp”.
Chuyên gia Nam Phi Tulio de Oliveira, người được mệnh danh “thợ săn” virus, trước đó cũng nêu giả thuyết Omicron đã ủ trong cơ thể người bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng, như nhiễm HIV.
Omicron là biến chủng nCoV mới được phát hiện đầu tiên tại Botswana vào ngày 11/11 và được Nam Phi báo cáo với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào ngày 24/11. WHO đã xếp Omicron vào danh sách biến chủng đáng lo ngại, dù chưa rõ biến chủng này có thể làm giảm hiệu quả vaccine hay tăng nguy cơ trở nặng hay không.
Omicron hiện xuất hiện ở hơn 40 nước, trong đó có Mỹ. Nhiều quốc gia đã quyết định siết chặt kiểm soát biên giới, đặc biệt với các nước phía nam châu Phi, trong bối cảnh các ca nhiễm Omicron liên tục được ghi nhận ở các nước.
Trong khi nhiều chuyên gia lo ngại về Omicron, chuyên gia về các bệnh truyền nhiễm tại Cơ quan Y tế Liên bang Nga Vladimir Nikoforov lại cho rằng sự xuất hiện biến chủng Omicron có thể là dấu hiệu đầu tiên báo hiệu Covid-19 sắp kết thúc.
“Biến chủng mới xuất hiện lần đầu ở Nam Phi dễ lây lan hơn. Mặt khác, có dữ liệu chỉ ra rằng nó gây ra triệu chứng ít nghiêm trọng hơn. Như vậy, nó không làm tổn hại phổi. Tôi nghĩ đây có thể là tín hiệu cho thấy cơn ác mộng sắp kết thúc, cũng là dấu hiệu chỉ ra rằng virus bắt đầu rút lui”, Nikoforov nói.
Các nhà khoa học vẫn còn nhiều tranh cãi xung quanh Omicron. Một số người cho rằng biến chủng này có thể lây lan nhanh hơn, né tránh miễn dịch, làm giảm hiệu quả của vaccine. Số khác nhận định Omicron đang bị thổi phồng.
Cuộc đua gấp rút giải mã Omicron
Nhà vi trùng học Pei-Yong Shi quản lý một phòng thí nghiệm tại Đại học Texas Medical Branch ở Galveston, Mỹ. Trong dịp lễ Tạ ơn, nhóm của ông đã bắt đầu thiết kế một bản sao của biến chủng mới để thử nghiệm khả năng chống lại các kháng thể do vaccine tạo ra. Song điều đó không thể xảy ra trong “sớm chiều”.
Sẽ mất khoảng hai tuần để tạo bản sao của Omicron, thêm một vài ngày nữa để xác nhận rằng đó là một bản sao chính xác. Việc tách virus khỏi các mẫu máu của những người đã được tiêm chủng cũng mất thêm một tuần.
Ông Shi và các đồng nghiệp trên khắp thế giới đang trong một cuộc chạy đua gấp rút để đánh giá mối nguy hiểm do Omicron gây ra.
Khoảng 450 nhà nghiên cứu trên khắp thế giới đang phối hợp tìm hiểu hiệu quả của vaccine trước Omicron, bà Ana-Maria Henao-Restrepo, một trong những người dẫn dắt công tác nghiên cứu và phát triển vaccine trong đại dịch của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cho biết, theo Bloomberg.
Khi số lượng ca nhiễm tăng lên, những gì xảy ra bên trong các phòng thí nghiệm trong vài tuần tới sẽ giúp các nhà khoa học xác định khả năng thực sự của virus này. Sau đó, họ sẽ thông báo cho giới chức và các hãng dược phẩm về việc liệu có cần thay đổi chiến dịch tiêm chủng trên toàn cầu.
“Tôi nghĩ rằng có rất nhiều phản ứng thái quá, và chúng ta chỉ cần kiên nhẫn chờ đợi”, ông cho biết.
Không có nghi ngờ gì trong việc chủng Omicron là khác biệt và đáng lo ngại. Biến chủng này có nhiều đột biến, và một vài trong số đó được biết là có thể giúp virus corona né tránh hàng rào miễn dịch của cơ thể.
Song giới khoa học đang tập trung và không hề hoảng hốt. Đầu tiên, các nhà nghiên cứu sẽ đánh giá khả năng né tránh của Omicron trước sự bảo vệ của các loại vaccine hiện hành. Đồng thời, họ sẽ theo dõi chặt chẽ những gì xảy ra trong thực tế.
Hầu hết nhà khoa học đang cho rằng Omicron sẽ có khả năng “qua mặt” các kháng thể, nhưng vẫn chưa ai biết biến chủng này né tránh như thế nào. Nhiều người cũng tin rằng vaccine có khả năng duy trì mức độ bảo vệ, đặc biệt trong việc chống lại tình trạng bệnh nặng.
Ngay cả trường hợp xấu nhất – Omicron có khả năng lây lan nhanh hơn Delta, làm giảm khả năng bảo vệ của vaccine và khiến tỷ lệ bệnh nặng cao hơn – cũng không phải là một viễn cảnh vô vọng. Các công ty sẽ phát triển vaccine dành riêng cho Omicron và thử nghiệm chúng.
Vẫn còn nhiều dấu hỏi xung quanh Omicron. Liệu Omicron có khả năng lây lan nhanh hơn Delta như trong một số dữ liệu sơ bộ từ Nam Phi không? Liệu nó có thể né tránh hàng rào bảo vệ của vaccine không? Nó có khả năng gây ra bệnh nặng hơn không?
Matthew B. Frieman, một chuyên gia về virus corona thuộc Đại học Maryland, hy vọng các mẫu virus sẽ xuất hiện trong tuần tới để ông có thể bắt đầu thí nghiệm.
“Chúng tôi đang thu thập dữ liệu”, John Mascola, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu vaccine của Viện Y tế Quốc gia, cho biết.
“Cần khoảng hai tuần nữa”
Virus đã chứng minh rằng nó có khả năng tiến hóa nhanh chóng, ông John Mascola cho biết. Nhưng liệu chủng Omicron có thể soán ngôi Delta?
“Chúng tôi cần khoảng hai tuần nữa” để xem xét dữ liệu trong phòng thí nghiệm, và những gì virus gây ra trên thực tế, ông Mascola cho biết,
Các nhà khoa học biết con đường dẫn đến câu trả lời. Nếu họ quyết định vaccine đã được điều chỉnh là cần thiết, quá trình này sẽ mất khoảng ba tháng đối với các vaccine mRNA.
“Những gì chúng ta đang thấy lúc này là mọi người đều sợ hãi về điều chưa biết. Chúng ta không giải quyết vấn đề đó bằng sự sợ hãi, mà là nghiên cứu và lấy dữ liệu”, Kathrin U. Jansen, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu và phát triển vaccine của Pfizer, cho biết.
Các thí nghiệm với virus sẽ cho thấy mức độ bảo vệ của kháng thể sẽ suy giảm như thế nào trước Omicron. Nếu đó là mức giảm đủ lớn, các hãng dược phẩm có thể quyết định điều chỉnh vaccine của họ để phù hợp với Omicron.
Tuy nhiên, mối đe dọa thực sự của Omicron sẽ không chỉ được tiết lộ bởi những gì nó có thể gây ra trong phòng thí nghiệm, mà còn trên thực tế.
Chẳng hạn, một nghiên cứu sơ bộ từ các nhà khoa học Nam Phi đã tìm ra bằng chứng cho thấy biến chủng Omicron tạo ra khả năng tái nhiễm cao hơn gấp ba lần so với các chủng virus trước đó.
“Đó sẽ là thông tin chưa được chắt lọc, nhưng tôi nghĩ rằng giới khoa học chắc chắn đã tham gia rất nhanh”, Dan H. Barouch, thuộc Trung tâm Y tế Beth Israel Deaconess ở Boston, nói. Ông bày tỏ hy vọng một sự đồng thuận sẽ sớm xuất hiện.
“Chúng ta có một công việc khác phải làm”, Barouch, nhà khoa học giúp phát triển vaccine Johnson&Johnson, cho biết.
Các nhà khoa học đang tranh luận về việc tập hợp các đột biến của Omicron sẽ giúp nó vượt qua hệ miễn dịch tốt như thế nào. Nhưng hầu hết đều đồng ý rằng ngay cả khi nó vượt qua hàng rào bảo vệ quan trọng đó, Omicron vẫn không làm mất khả năng bảo vệ của vaccine.
Mặc dù rất khó dự đoán từ các đột biến của virus sẽ hoạt động như thế nào, nhiều nhà khoa học cho biết cuối cùng sẽ cần một loại vaccine đã được sửa đổi trước biến chủng Omicron.
“Tại thời điểm này, điều khôn ngoan cần làm là bắt đầu những bước đầu tiên để tạo ra mũi tăng cường chống lại biến chủng này”, Jesse Bloom, chuyên gia về sự tiến hóa của virus tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson ở Seattle, cho biết.
Các hãng dược phẩm lớn đang làm làm điều đó. Thay vì tiến hành các thử nghiệm quy mô lớn tốn thời gian, các hãng dược phẩm kỳ vọng có thể chứng minh rằng vaccine cải tiến của họ an toàn và hiệu quả bằng cách đo phản ứng miễn dịch trong mẫu máu lấy từ những người tham gia nghiên cứu.
Nếu không phát triển các hệ thống để chủng ngừa toàn thế giới trong ba tháng, thay vì ba năm, chúng ta sẽ không thể thành công trong việc chống lại những mối đe dọa từ những biến chủng mới, Barney Graham, kiến trúc sư chính của vaccine ngừa Covid-19, cho biết.
(Theo Washington Post)
