AMRO: Lộ trình nâng cao chuỗi giá trị toàn cầu của Việt Nam

Cơ quan nghiên cứu Kinh tế vĩ mô ASEAN+3 (AMRO) vừa có bài viết với tiêu đề “Lộ trình nâng cao chuỗi giá trị toàn cầu của Việt Nam” để nói về những ưu điểm trong quá trình thu hút FDI tại Việt Nam.

Theo AMRO, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đã tăng theo cấp số nhân trong hai thập kỷ qua. Tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt khoảng 283 tỷ USD vào năm 2020, tăng hơn 50 lần kể từ khi nước này gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vào năm 1995.

Cùng với sự tăng trưởng này, xuất khẩu của Việt Nam cũng đa dạng và trở nên tinh vi hơn. Kể từ năm 2013, tỷ trọng của máy móc, phương tiện giao thông và thiết bị, bao gồm cả thiết bị di động, trong tổng kim ngạch xuất khẩu đã vượt qua tỷ trọng của các sản phẩm chế tạo và sản phẩm chính khác, cả hai đều từng thống trị xuất khẩu của đất nước trong những năm 1990 và 2000.

Khi Việt Nam nỗ lực thoát khỏi tình trạng thu nhập trung bình thấp, Việt Nam phải đối mặt với cả cơ hội và thách thức để chuyển đổi từ sản xuất lắp ráp đơn giản sang sản xuất phức tạp với mục đích “đi xa hơn” từ vị trí hiện tại trong chuỗi giá trị toàn cầu (GVC), theo AMRO.

Trước Covid-19, Việt Nam đã gặt hái được nhiều thành tích tốt thông qua việc tích cực theo đuổi các thỏa thuận thương mại tự do (FTA) để mở rộng nhu cầu xuất khẩu của mình. Ngay cả khi đại dịch làm gián đoạn chuỗi cung ứng, buộc Việt Nam phải đóng cửa biên giới quốc tế vào năm 2020, Việt Nam vẫn cố gắng tăng cường xuất khẩu, đạt thặng dư thương mại cao trong 5 năm.

Bằng tất cả những nỗ lực để phục hồi kinh tế, ngăn chặn đại dịch, không ngạc nhiên khi thấy dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào nền kinh tế Việt Nam vẫn tiếp tục gia tăng không ngừng.

Nghiên cứu gần đây của AMRO cho thấy rằng dòng vốn FDI mạnh là một trong những yếu tố chính thúc đẩy sự chuyển đổi kinh tế của Việt Nam sang lĩnh vực sản xuất, dẫn đến sự tham gia mạnh mẽ hơn của GVC trong những năm qua.

Sự hiện diện ngày càng nhiều của các công ty đa quốc gia, chẳng hạn như Samsung, Honda, Microsoft, IBM và nhiều công ty khác, đã tạo cơ hội cho Việt Nam trở thành một trung tâm sản xuất lớn với quy mô toàn cầu.

Theo kết quả từ thống kế về tăng trưởng xuất khẩu hàng năm của Việt Nam và sự tham gia của GVC cho thấy rằng những điều này được thúc đẩy bởi các công ty FDI và hoạt động xuất nhập khẩu của họ.

Các yếu tố “thúc đẩy” đã giúp Việt Nam thành công trong việc thu hút FDI và tham gia vào các GVC đang không ngừng phát triển. Một mặt, các cơ quan chức năng phải duy trì các nỗ lực chính sách nhằm cải thiện môi trường kinh doanh để giúp Việt Nam duy trì lợi thế của mình.

Những yếu tố này bao gồm sự gần gũi với các thị trường khu vực trọng điểm, lực lượng lao động tương đối có tay nghề cao và các FTA đang mở rộng nhanh chóng — tất cả đều sẽ giúp nền kinh tế nâng cấp sự tham gia GVC của mình, theo AMRO.

Mặc dù đang là thị trường tiềm năng, thu hút được FDI lớn nhưng Việt Nam, giống như nhiều nền kinh tế trong ASEAN, cần nỗ lực chính sách lớn hơn để giải quyết một số hạn chế về cấu trúc để tận dụng tốt hơn việc tái cấu hình lại các GVC do đại dịch gây ra và cho phép nền kinh tế phát triển chuỗi giá trị.

Ví dụ, việc tăng cường năng lực sản xuất trong nước và các ngành công nghiệp hỗ trợ sẽ cho phép các doanh nghiệp địa phương và tất cả các phân khúc khác của nền kinh tế, thiết lập mối liên kết chặt chẽ hơn với khu vực FDI, cho phép các lợi ích trên diện rộng của sự tham gia của GVC, như tiến bộ công nghệ và năng suất lan tỏa nhanh hơn, theo ý kiến của AMRO.

Dòng vốn FDI vào dịch vụ ngày càng tăng trong những năm gần đây, chẳng hạn như công nghệ thông tin và truyền thông, bán lẻ và tài chính, và những lĩnh vực phục vụ cho thị trường nội địa đang phát triển, tạo cơ hội mới cho Việt Nam tham gia vào các hoạt động GVC phức tạp hơn và có giá trị cao hơn.

Ngoài ra, dân số tương đối trẻ của Việt Nam cũng là tiềm năng to lớn để đất nước trở thành cường quốc của các chuyên gia lành nghề có thể thu hút các hoạt động FDI phức tạp hơn. Tuy nhiên, để tận dụng nguồn nhân lực dồi dào này sẽ đòi hỏi những cải cách kiên quyết và chắc chắn, chẳng hạn như nâng cấp hệ thống giáo dục và các chương trình dạy nghề khác. Điều này, cùng với nhiều cải tiến cấu trúc khác, nên bắt đầu ngay từ bây giờ.

Hiện tại, Việt Nam đã thành công đáng kể trong việc thu hút FDI nhằm tạo đòn bẩy cho GVC để phát triển nền kinh tế. Để leo lên nấc thang GVC và nâng cấp thành công sự tham gia của mình, Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách kinh tế thông qua một chiến lược dài hạn và được phối hợp chặt chẽ.

Tiếp tục cải cách là điều quan trọng không chỉ để nâng cao vị thế của Việt Nam trong GVC mà còn để nâng cao tiềm năng tăng trưởng dài hạn trong nước, thúc đẩy quá trình phục hồi sau đại dịch theo hướng phát triển cân bằng và bền vững hơn, AMRO nhận định.

Bảo Trâm (Theo AMRO)