Ai sẽ là Tổng thống tiếp theo của nước Mỹ?

Có vẻ như giờ là lúc hợp lý để chơi trò giải câu đố: Ai sẽ là Tổng thống Mỹ tiếp theo vào ngày 3/11 tới đây – ứng cử viên Donald Trump của đảng Cộng hòa hay Joe Biden của đảng Dân chủ?

Hiện tại, ông Biden đang dẫn trước ông Trump với tỷ lệ lần lượt là 49,7%- 42,2% trong các cuộc khảo sát toàn quốc của Real Clear Politics (RCP). Trong vài tháng qua, hầu hết các nhà quan sát đều đặt cược vào ông Biden. Tỷ lệ cá cược ở Las Vegas nghiêng về ông Biden với 50,3% trong khi chỉ có 49,5% đặt cho ông Trump.

Tuy nhiên, không nên vội vàng: ông Trump chỉ kém một chút hoặc sát nút với ông Biden ở các bang “dao động” hoặc các “đấu trường” quan trọng: Michigan, Pennsylvania, Bắc Carolina, Florida, Wisconsin và Arizona. Theo kết quả thăm dò của Real Clear Politics, tỷ lệ ủng hộ ông Biden ở mức trung bình là 48% so với 45,5% dành cho ông Trump. Đây là những tiểu bang không theo phe Cộng hòa cũng không theo phe Dân chủ. Những bang này sẽ có vai trò bản lề trong cuộc bầu cử.

Ông Trump có thể thắng cử nếu giành được chính các bang ông đã thắng năm 2016, hạ gục bà Hillary Clinton.

Các cử tri cốt lõi hoặc cử tri “nền tảng” của ông Trump luôn ủng hộ ông tuyệt đối, bất kể ông làm gì hay nói gì. Ông Biden cũng có lực lượng ủng hộ nhưng cử tri “nền tảng” của ông thiếu sự cuồng nhiệt .

Nhóm này bao gồm các đảng viên Dân chủ, nhóm chính khách Cộng hòa muốn hạ bệ ông Trump và những cử tri của ông Bernie Sanders.

Sẽ không có việc những cử tri ông Biden đảo chiều quay sang ủng hộ ông Trump, nhưng có khả năng họ sẽ không đi bỏ phiếu nếu họ cho rằng ông Biden vượt xa ông Trump trong các cuộc khảo sát.

Cuộc bầu cử sẽ chủ yếu dựa vào các cử tri độc lập: số cử tri không theo đảng phái nào chiếm 40%. Cử tri của đảng Cộng hòa là 25%, đảng Dân chủ 31%. Khoảng 44% cử tri nghiêng về ông Biden, 34% nghiêng về ông Trump.

Tỷ lệ ủng  hộ dành cho ông Trump gần đây tăng từ 44% lên 53%.  Điều thú vị là trong cùng thời kỳ của nhiệm kỳ Tổng thống Obama, tỷ lệ ủng hộ dành cho ông Obama đạt 44%.

Ông Biden nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các cử tri người da đen và Latin. Cả hai nhóm thiểu số này đã góp phần cứu ông ấy khỏi thất bại trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Dân chủ đầu năm nay khi nhiều người mong ông Bernie Sanders chiến thắng.

Ông Trump đã tích cực lấy lòng nhóm thiểu số để giành một phần cử tri “nền tảng” của ông Biden. Tỷ lệ ủng hộ dành cho ông tăng từ 15% lên 24% trong nhóm cử tri da đen và từ 30% lên 32% ở nhóm dân gốc Latin. Nếu ông Trump có thể khiến tỷ lệ ủng hộ của các nhóm thiểu số tăng hơn chút nữa, ông ấy sẽ có khả năng chiến thắng.

Đảng Dân chủ dành nhiều nguồn lực để thuyết phục cử tri rằng ông Trump là người thù ghét phụ nữ. Vào năm 2016, chiến lược này của phe Dân chủ đã thất bại.

Nhiều khả năng, cuộc đua này sẽ phụ thuộc vào việc quản lý đại dịch Covid-19 của ông Trump cũng như việc đóng cửa và mở cửa lại nền kinh tế. Ông Biden đã thành công trong việc thuyết phục cử tri rằng ông Trump đã thất bại trong xử lý đại dịch (56,8% không tán thành cách xử lý đại dịch) và quản lý kinh tế (53% không tán thành cách quản lý kinh tế).

Cơ hội chiến thắng của ông Trump sẽ giảm nếu đại dịch bùng phát đợt 2 ngay trước cuộc bầu cử. Điều này có thể được hoá giải nếu lúc đó có vắc-xin và/hoặc phương pháp điều trị. Ông Trump đã hứa sẽ có vắc-xin và phương pháp điều trị trong vài tuần tới.

Cái chết của George Floyd dưới bàn tay của cảnh sát vào tháng 5 đã dẫn đến các cuộc biểu tình lớn khắp nước Mỹ nhằm tố cáo sự tàn bạo của cảnh sát đối với người da đen và kêu gọi công bằng xã hội. Biểu tình nhanh chóng biến thành các cuộc bạo động với các vụ đốt phá, phá hoại, cướp bóc và giết người.

Những kẻ vô chính phủ đã nhìn thấy cơ hội để phá huỷ nước Mỹ. Các thành phố và các tiểu bang đông dân do đảng Dân chủ kiểm soát đã làm rất ít hoặc không làm gì để ngăn chặn bạo loạn. Tổng thống Trump đã huy động Lực lượng vệ binh quốc gia và đặc vụ liên bang để dập tắt nhiều cuộc bạo động.

Ông Trump coi đây là một vấn đề lớn cần giải quyết triệt để trong khi ông Biden chọn cách giữ im lặng, khiến người ta nghĩ rằng ông Biden ủng hộ bạo động hoặc không coi đó là vấn đề nghiêm trọng.

Một yếu tố quan trọng quyết định chiến thắng trong cuộc đua này sẽ là màn thể hiện của hai ứng cử viên trong ba cuộc tranh luận sắp tới.

Phe Dân chủ không giấu diếm lo ngại rằng ông Biden sẽ không đấu lại được ông Trump. Thậm chí, lãnh đạo đảng còn kêu gọi hủy bỏ tranh luận. Ở vòng bầu cử sơ bộ năm 2019, ông Biden đã rất chật vật trước các đối thủ cùng phe Dân chủ. Ngược lại, năm 2016, ông Trump đã đánh bại toàn bộ cả 24 ứng cử viên của đảng Cộng hòa và hạ gục đối thủ Hillary Clinton của đảng Dân chủ.

Người chiến thắng các cuộc tranh luận tới đây sẽ có khả năng thắng cử, nếu không xảy ra các vấn đề gì khác.

Đời sống chính trị Mỹ đã quen với việc sẽ luôn có một hoặc hai vụ bê bối được để dành cho ứng cử viên ngay trước cuộc bầu cử khiến họ mất cơ hội chiến thắng. Cuộc bầu cử lần này phải hứng chịu nhiều vụ bê bối gây bẽ mặt mà bất kỳ vụ nào trong số đó cũng có thể quyết định kết quả.

Các đảng viên Dân chủ tại Quốc hội và New York đang điều tra ông Trump. Còn đảng Cộng hòa thì đang điều tra ông Biden và ông Obama. Kết quả của các cuộc điều tra này có thể làm một hoặc thậm chí cả hai ứng cử viên thất thủ. Hoặc, sẽ chẳng có hậu quả gì.

Thật kỳ lạ khi cuộc bầu cử có thể sẽ phụ thuộc vào yếu tố: việc bỏ phiếu qua đường bưu điện trên diện rộng thay vì bỏ phiếu trực tiếp vào tháng 11 tới đây có được thực hiện hay không.

Đảng Dân chủ ủng hộ bỏ phiếu qua đường bưu điện vì họ cho rằng bỏ phiếu trực tiếp là phân biệt chủng tộc và do đó sẽ gây thiệt hại cho nhóm cử tri “nền tảng” của họ. Trong khi đó, Đảng Cộng hòa lo ngại việc bỏ phiếu qua đường bưu điện sẽ dẫn đến gian lận nên họ thích bỏ phiếu trực tiếp hơn.

Việc bỏ phiếu qua đường bưu điện sẽ bắt đầu trong nay mai, có nghĩa là cử tri sẽ bỏ phiếu từ rất sớm trước khi cuộc bầu cử diễn ra vào tháng 11. Và như vậy họ sẽ không thể đánh giá được các ứng cử viên qua các cuộc tranh luận hoặc không có cơ hội cân nhắc lựa chọn trong trường hợp có bê bối xảy ra.

Điều này cũng có nghĩa là vào đêm bầu cử, có khả năng ông Trump sẽ ở vị trí giống như người thắng cuộc bởi vì các lá phiếu bỏ trực tiếp của cử tri Cộng hòa đã được kiểm ngay lập tức. Trong khi đó, những lá phiếu gửi qua đường bưu điện của phe Dân chủ sẽ chỉ được kiểm sau khi cuộc bầu cử đã kết thúc nhiều ngày hoặc nhiều tuần và lúc đó biết đâu lại cho kết quả là ông Biden chiến thắng.

Nhiều người lo ngại rằng sự lệch pha của hai hình thức bỏ phiếu này có thể khiến bạo loạn nổ ra sau khi kết quả bầu cử được công bố.

Tại sao lại như vậy? Gần như mọi chỉ số từ các cuộc thăm dò cho đến kết quả điều tra qua các nhóm mục tiêu, rồi tỷ lệ cá cược đều cho thấy ông Trump đang nhanh chóng rút ngắn khoảng cách với ông Biden: Ông Trump đang nắm trong tay động lực mạnh mẽ nhất. Ông thu hút được sự ủng hộ từ các nhóm cử tri chủ chốt trong khi ông Biden chỉ đang cố gắng bám trụ. Chiến dịch của ông Trump tràn đầy sinh khí và nhiệt huyết, trái ngược với chiến dịch của ông Biden.

Ông Biden vận động tranh cử chủ yếu trên Zoom, trong tầng hầm ngôi nhà của mình vì e sợ Covid-19. Ông Trump có mặt khắp mọi nơi để giành giật từng lá phiếu. Ông Biden chỉ vừa bắt đầu ra khỏi tầng hầm, tuy nhiên điều này có thể đã quá muộn. Cho đến nay, ông Biden đã thực hiện 5 cuộc họp báo, ông Trump 150 cuộc.

Các cuộc tranh luận tới đây giữa hai ứng cử viên sẽ giải quyết vấn đề một cách triệt để lần cuối cùng. Điều này có lợi cho ông Trump.

Lưu ý rằng, Covid-19, kinh tế, bạo loạn, và bê bối có thể trong nháy mắt thay đổi mọi dự đoán này của tôi.

Tiến sỹ Terry F. Buss